Sosyal güvenlik reformu! olarak lanse edilen ve 2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı kanun öncesi gerek SSK gerekse BAĞ-KUR Kanunlara göre isteğe bağlı sigortalı olanların yurtdışında çalışması mümkündü.
Örneğin mülga 506 sayılı SSK kanunun 85.maddesinde isteğe bağlı sigortalı olmak için aranan tek şart “Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi çalışmama” idi. Hatta 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihi olan 1 Ekim 2008 tarihinden önce Türkiye’de isteğe bağlı sigortaya girenler kazanılmış hak olarak bu tarihten sonra da isteğe bağlılıkları Türkiye’de ikamet şartı aranmadan devam ettirilmiştir.
Ancak SGK yurtdışı çalışma süreleri ile çakışan isteğe bağlı sigortalılık sürelerinin geçerliğinde 2011/48 sayılı genelgesindeki hükümleri esas alarak Sosyal Güvenlik Sözleşmesi İmzalanmış ülkelerdeki çalışma süreleri ile çakışan isteğe bağlı sigortalılık sürelerini ister 1 Ekim 2008 öncesi isterse sonrası olsun iptal etmektedir.
SGK’nın böyle bir işlem yapması halinde vatandaşımızın konuyu hemen mahkemeye taşımasını şiddetle öneririz. Zira 2008 öncesinde tek şart “Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi çalışmama”dır ve burada Yargıtay 10. Hukuk Dairesi’nin 2016/3978 Esas , 2017/4662 Karar sayılı ilamında da belirtiği üzere kanunda kastedilen sosyal sigorta sadece Türkiye’deki SSK, Bağkur ve Emekli Sandığı gibi yasal sigortalara tabi olmamaktır. Yabancı bir devletin sigortasına tabi olmak bu ifadenin kapsamı dışındadır. Bu nedenle SGK bu süreleri iptal edemez.
1 Ekim 2008 Sonrası Durum
1 Ekim 2008 sonrası için ise durum biraz farklı ister SSK isteğe bağlının devamı niteliğinde isterse ilk defa isteğe bağlı sigortaya dâhil olunuyor olsun 5510 sayılı Yasanın 50. maddesinde belirtilen şartların sağlanıyor olması gerekiyor.
Buna göre “İsteğe bağlı sigorta; kişilerin isteğe bağlı olarak prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına ve genel sağlık sigortasına tâbi olmalarını sağlayan sigortadır. İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için Türkiye'de ikamet edenler ile Türkiye'de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerdeki Türk Vatandaşlarından;
a) Bu Kanuna tâbi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içerisinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak,
b) Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak,
c)18 yaşını doldurmuş bulunmak,
d) İsteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma başvuruda bulunmak şartları aranmaktadır.
1 Ekim 2008 sonrası SGK tarafından sosyal güvenlik anlaşması bulunan bir ülkedeki çalışma ile çakıştığı için iptal edilen isteğe bağlı sigortalılığın geçerli sayılması için vatandaşlarımızca dava açılsa bile bu davalar 5510 sayılı Kanunun 50.maddesinde belirtilen şartların yerine getirilmediği gerekçesiyle Mahkemelerce red edilmektedir. Örneğin 21. Hukuk Dairesinin 2017/3782 Esas , 2017/9128 Karar sayılı ilamı.
Açıkladığımız hususların davalar açılırken mutlaka göz önünde bulundurulması ileride hem maddi hem de manevi açıdan kayıplar yaşanmasının önüne geçecektir.
Not: İster 1 Ekim 2008 öncesi isterse sonrası olsun yurtdışında ikamet ve çalışma hallerine rağmen Türkiye’de isteğe bağlı sigorta olunabileceği belirlenen ülkeler de vardır. Buna göre imzalanmış ikili sosyal güvenlik sözleşmelerine göre yurtdışından Türkiye’de isteğe bağlı sigortaya prim ödemek Fransa, İngiltere, İsveç ve İsviçre’deki vatandaşlarımız için mümkündür. Bu ülkelerdeki çalışma süreleri ile Türkiye’deki isteğe bağlı sigortaya prim ödenen sürelerin çakışması durumunda, isteğe bağlı sigortalılık süreleri iptal olmaz.