Yurt dışı hizmet borçlanması kurumunu ilk kez oluşturan 2147 sayılı Kanunun gerekçesinde bu kurumun temel amacı, uzun yıllar yurt dışında çalıştıktan sonra ülkelerine dönmek durumunda olan, ancak hem çalıştıkları yabancı ülke hem de Türk sosyal güvenlik mevzuatına göre uzun vadeli sigorta kollarından ve özellikle de yaşlılık sigortasından yararlanma koşullarını sağlayamayan kişileri sosyal güvenceye kavuşturmaktır. Bu güvence sağlanırken, yurt dışında çalışanların o ülkelerde elde ettikleri sosyal güvenlik hakları da saklı tutularak, mümkünse çifte emeklilik olanağından yararlandırılmaları amaçlanmıştır.
Şüphesiz ki aynı temel amaç, 2147 sayılı Kanunun eksiklerini gidermek amacıyla onun yerini alan 3201 sayılı Kanun için de geçerlidir. Nitekim bu yasalar kamuoyunda çifte emeklilik yasaları olarak adlandırılmışlardır. Şu halde, yurt dışı hizmet borçlanması kurumunun asıl hedef kitlesini, yabancı ülkedeki çalışmalarını sonlandırıp anavatanlarına geri dönen kişiler oluşturmaktadır.
Genel olarak hizmet borçlanma kanunları, sosyal güvenliğin mali yapısını olumsuz etkileyen uygulamalardır. SGK Yurtdışı hizmet borçlanması uygulamasının da mevcut haliyle sistem üzerinde büyük bir mali yük oluşturduğunu düşünmektedir. Özellikle 5754 sayılı Kanun ile yapılan ve aşağıda sıraladığımız değişikler ile bu mali yükün azaltılmak istendiği anlaşılmaktadır.
Yurt dışına çıkmadan önce Türkiye’de herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi çalışması olmayanlar Sosyal Sigortalar Kurumu’na borçlanmakta ve bu Kanuna göre emekli olabilmekteyken, 08.05.2008 günü Resmi Gazete’de yayımlanan 3201 sayılı Kanun ile ilgili değişiklik sonrasında ‘’Yurt dışı hizmet borçlanmasına ait süreler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanuna göre hangi sigortalılık haline göre geçmiş sayılacağının belirlenmesinde; Türkiye’de sigortalıkları varsa borçlanma talep tarihindeki en son sigortalılık haline göre, sigortalıkları yoksa aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi ( Bağ-Kur) kapsamında geçmiş sigortalılık süresi olarak kabul edilir’’ haline getirilmiştir (3201 sayılı Kanuna ait yönetmelik m.12/2).
Yapılan bu değişiklik ile Türkiye’de çalışması olmayanlar Bağ-Kur ile ilişkilendirilerek daha zor şartlar ile (9000 gün ve 25 yıl sigortalılık süresi ) emekli olur hale getirilmiştir.
Yine 3201 sayılı Kanun gereğince, Sosyal Sigortalar Kurumuna, Bağ-Kur veya özel-banka borsa sandıklarına yurt dışı borçlanması yapanların ödeyecekleri tutar günlük 3,5 dolar iken yapılan değişiklik ile ‘’Borçlanılacak her bir gün için tahakkuk ettirilecek borç tutarı, başvuru tarihindeki prime esas asgari ve azami günlük kazanç arasında seçilecek günlük kazancın % 32’si’’ olacak şekilde değiştirilerek ödenecek yurt dışı borçlanma miktarı artırılmıştır.
17.4.2008 tarihli ve 5754 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile yapılan değişiklikleri bir bütün olarak değerlendirdiğimizde yapılan değişiklikler ile şartlar zorlaştırılarak daha az kişinin borçlanması dolayısıyla daha az kişiye aylık bağlanmasının hedeflendiği tarafımızca düşünülmekte ise de aşağıda yer alan tablodan da görüleceği üzere yapılan değişiklikler ile hedeflenen sonuca ulaşılamadığı anlaşılmaktadır.
Tablo 1: Yıllar itibariyle yurtdışı borçlanma ve aylık bağlama istatistikleri
|
YIL |
BORÇLANDIRILAN KİŞİ SAYISI |
AYLIK BAĞLANAN KİŞİ SAYISI |
||||||
|
4/1-a |
4/1-b |
4/1-c |
Toplam |
4/1-a |
4/1-b |
4/1-c |
Toplam |
|
|
2003 |
6081 |
2100 |
28 |
8209 |
2003 |
28 |
2 |
2033 |
|
2004 |
3989 |
2295 |
137 |
6421 |
4142 |
325 |
6 |
4473 |
|
2005 |
17260 |
2379 |
291 |
20030 |
5254 |
1374 |
47 |
6675 |
|
2006 |
117504 |
25384 |
575 |
143463 |
28304 |
2531 |
47 |
30886 |
|
2007 |
32748 |
7108 |
551 |
40407 |
17413 |
5024 |
131 |
22568 |
|
2008 |
50908 |
5602 |
700 |
57210 |
16663 |
5315 |
213 |
22191 |
|
2009 |
43485 |
11940 |
1043 |
56468 |
69502 |
9600 |
413 |
79515 |
|
2010 |
49178 |
12531 |
852 |
62561 |
40794 |
11023 |
437 |
52254 |
|
2011* |
36330 |
10798 |
615 |
47743 |
25906 |
7791 |
211 |
33908 |
|
TOPLAM |
271975 |
80137 |
4892 |
442512 |
209985 |
43011 |
1507 |
254503 |
|
(*) Yılın ilk altı aylık verilerine kapsamaktadır. |
||||||||
Kaynak : SGK Yurtdışı Hizmetler Daire Başkanlığı Eğitim Notları
2006 yılında ki dikkat çekici artış; 8-32 sayılı Ek Genelge ile yurda kesin dönüş yaptıkları halde, iki yıllık süre içerisinde yurtdışı hizmet borçlanması için yazılı istekte bulunmayanlarında yurtdışı hizmetlerini borçlanabileceklerine dair yapılan düzenlemeden kaynaklanmaktadır.
2008 yılındaki artış ise; 3201 sayılı kanunda esaslı değişiklikler getiren 17.4.2008 tarihli ve 5754 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile getirilen düzenlemenin olumsuzluklarından zarar görmemek ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerden zorunlu göçe tabi tutulan ve Türk vatandaşlığına geçenlerin geldikleri ülkedeki çalışma sürelerini borçlanabilmelerine imkân tanınmasından kaynaklanmıştır.
DÜNYA EMEKLİLİK MERKEZİ olarak vatandaşlarımıza önerimiz yurt dışı borçlanmasına müracaat etmeden önce, borçlanma ve emeklilik konularında uzman birine başvurmaları, emeklilik şartlarını öğrenmeleri ve bir uzman yardımı ile borçlanma belgesini doldurmalarıdır. Bunu yapmakla doğru bir yol için ilk adımı atmış ve en az ödeme ile daha çok emekli aylığı alabilmenin şartlarını sağlamış olacaklardır.
Bu konuda büromuz vatandaşlarımıza ücretsiz olarak danışma hizmeti vermektedir. Türk vatandaşı veya Mavi Kartlı insanlarımız bize bu konuda rahatlıkla iletişim bilgilerinden ulaşıp yardım alabilirler, Avrupa’nın neresinde olurlarsa olsunlar gerekli başvuru belgelerini ulaştırdıklarında bize gelmelerine gerek kalmadan işlemleri büromuzca takip edilerek en kısa sürede sonuçlandırılmaktadır.